Impact van telewerk op internationale werknemers: aspecten van arbeidsrecht

Auteurs: Lola Degrez, Senior, Charline Leflot, Advisor BDO Legal

In de strijd tegen het coronavirus zien tal van werkgevers over de hele wereld zich verplicht hun personeel van thuis uit te laten werken. Dat verplicht telewerk kan een impact hebben op de situatie van internationaal actieve werknemers die nu telewerken op Belgisch grondgebied. We bespreken enkele sociale aspecten van deze arbeidssituatie.

Toepasselijke arbeidswetgeving bij grensoverschrijdende arbeid

Welke arbeidswetgeving van toepassing is, hangt af van het tijdelijke of permanente karakter van de telewerksituatie van de werknemer.”

Voor elke werknemer die internationaal actief is moet nagegaan worden welke arbeidswetgeving van toepassing is. Die bepaalt namelijk mee het minimumloon, de maximale arbeidsduur, de rusttijden, en ook de telewerkbepalingen.

Volgens het algemene beginsel vervat in de Verordening Rome I van 17 juni 2008 over het recht dat van toepassing is op verbintenissen uit overeenkomsten (hierna ‘Verordening Rome I’) wordt de arbeidsovereenkomst beheerst door het door de partijen gekozen recht. De werknemer mag hierbij de bescherming van de gunstigere dwingende bepalingen van de wetgeving van het land waar hij gewoonlijk werkt niet worden ontnomen.

De ‘gewoonlijke arbeidsplaats’ is de plaats waar de werknemer het grootste deel van zijn arbeidstijd doorbrengt. Volgens de Verordening Rome I verandert dat niet wanneer de werknemer tijdelijk in een ander land werkt. Bijgevolg moet een werknemer die telewerkt en geen inwoner van België is nagaan of de situatie slechts tijdelijk is of  zal voortduren in de tijd. Indien het eerste geval, blijft de oorspronkelijk gekozen arbeidswetgeving van toepassing zoals voorheen, tenzij werkgever en werknemer anders overeenkomen. Indien de situatie een meer permanent karakter heeft en telewerk ook na de gezondheidscrisis zal aanhouden, kan dit een impact hebben op de gewoonlijke arbeidsplaats van de werknemer. Indien telewerk zo omvangrijk is dat het woonland de gebruikelijke arbeidsplaats van de werknemer wordt, moeten de dwingende bepalingen van de sociale wetgeving die gunstiger zijn voor de werknemer toegepast worden.

Kortweg moet dus elke situatie apart worden geanalyseerd om te bepalen of de buitenlandse dwingende bepalingen gunstiger zijn voor de werknemer dan die waarin de Belgische sociale wetgeving voorziet of die oorspronkelijk door de partijen werden gekozen.

Belgische wetgeving rond telewerk

In het Belgisch recht bestaan er verschillende vormen van telewerk:

  • occasioneel telewerk voor  uitzonderlijke en niet-recurrente situaties bij overmacht of om persoonlijke redenen;

  • structureel telewerk;

  • sterk aanbevolen of verplicht telewerk door bv. de coronacrisis.

Structureel telewerk

Structureel of regelmatig telewerk wordt geregeld door de collectieve arbeidsovereenkomst nr. 85 (hierna ‘cao nr. 85’). Dit betreft werk dat regelmatig en niet occasioneel buiten de bedrijfslocatie(s) van de werkgever wordt verricht, los van de gezondheidscrisis door het coronavirus. Ze is dus algemener van toepassing in elke situatie van regelmatig telewerk (bv. 2 dagen telewerk per week) wanneer de Belgische sociale wetgeving van toepassing is.

Cao nr. 85 dicteert een algemeen kader voor structureel telewerk, waarvan dit de belangrijkste regels zijn:

  • de werkgever en elke werknemer stellen afzonderlijk een schriftelijke overeenkomst op rond telewerk (waarvan de verplichte vermeldingen worden verduidelijkt in cao nr. 85), uiterlijk op het ogenblik dat de telewerker begint met de uitvoering van het telewerk;

  • voor de telewerker gelden dezelfde arbeidsvoorwaarden als voor andere werknemers die werken in de lokalen van de werkgever;

  • de telewerker organiseert zijn werk volgens de in de onderneming geldende arbeidsduur;

  • de werkgever moet de telewerker van de nodige uitrusting en technische bijstand voorzien. Hij moet ook de kosten van de communicatie en de verbindingen gerelateerd aan telewerk vergoeden;

  • de telewerker mag niet geïsoleerd raken van de andere werknemers in de onderneming.

Aanbevolen of verplicht telewerk als gevolg van de coronacrisis

De Belgische sociale partners hebben in januari 2021 de Collectieve Arbeidsovereenkomst nr. 149 gesloten rond aanbevolen of verplicht telewerk wegens de coronacrisis (hierna ‘cao nr. 149’). Deze cao wordt afgesloten voor bepaalde duur en vervalt voorlopig op 31 december 2021 tenzij ze eerder doelloos wordt. Ze geldt voor bedrijven die geen telewerkregeling hebben en waarvan de werknemers door de coronacrisis aanbevolen of verplicht moeten thuiswerken.

Hoewel de Belgische sociale wetgeving van toepassing is op de arbeidsrelatie met een telewerker op Belgisch grondgebied, is dit nieuwe kader dus van toepassing. De belangrijkste elementen hierbij zijn:

  • Zoals voor structureel telewerk (cao nr. 85) gelden dezelfde arbeidsvoorwaarden als wanneer de telewerker op de bedrijfslocatie zelf werkt en met dezelfde werkbelasting. Indien specifieke arbeidsvoorwaarden van toepassing zijn, moet hij hiervan op de hoogte worden gebracht;

  • De werkgever moet de benodigde apparatuur en technische ondersteuning ter beschikking stellen. Indien dit niet het geval is, vergoedt de werkgever de kosten voor installatie van relevante informaticaprogramma’s, en gebruiks-, werkings-, onderhouds- en afschrijvingskosten;

  • Er moet ook een akkoord zijn over de bijkomende kosten van de communicatie en verbindingen die verband houden met het telewerk. Bij de bespreking van de onkostenvergoeding kan echter rekening gehouden worden met de andere kosten en onkosten of compensaties betaald door de werkgever, ook al houden ze geen verband met de gevolgen van de coronacrisis (bv. een bureauvergoeding die reeds betaald zou worden);

  • Daarnaast moet in overleg en in de mate van het mogelijke een akkoord worden opgesteld met de werknemers over belangrijke zaken zoals uurroosters, de controle op de te behalen resultaten, de beoordelingscriteria en de periodes waarin de telewerker bereikbaar moet zijn;

  • Tot slot is de werkgever verplicht om de telewerker te informeren over de preventiemaatregelen (inrichting van de werkpost, goed gebruik van de schermen/displays enz.), de verbondenheid met de collega’s en de onderneming te stimuleren en isolatie te voorkomen.

Wens je meer informatie te ontvangen over de sociale impact van telewerk op arbeidsrechten?

Aarzel niet om onze Legal-experten te contacteren via legal@bdo.be.